Ole Römer - meting lichtsnelheid
Pierre BUYLE stelde deze vraag op 21 november 2024 om 08:29.De kwestie van de meting van de lichtsnelheid door Röhmer is op dit forum al uitvoerig aan de orde geweest, maar er zijn 2 aspecten die ik niet begrijp en waarop ik nog nergens elders een antwoord vond....:
- in de positie van de 'grootste afstand tot Jupiter', staat de zon tussen aarde en Jupiter. Dit heeft tot gevolg dat een observatie van de immersie en de opkomst van Io slechts mogelijk is overdag. Ik begrijp niet hoe het mogelijk is die observatie te doen bij het volle licht van de zon tenzij bij een zonsverduistering (maar deze voorwaarde vereist al een vrij onwaarschijnlijke samenloop van omstandigheden) of door een observatie boven of bij de noordpoolcirkel ergens in de periode december-januari. Voor zover ik weet, heeft Ole Röhmer zijn observaties in Denemarken gedaan, dus.... ??
- de berekeningsmethode bedacht door Röhmer vereist kennis van de afstand aarde-zon. Uit de lectuur van Chasing Venus van Andrea Wulf blijkt echter dat een precieze kennis daarvan pas volgde na de oproep van Halley aan de internationale wetenschappelijke wereld om samen te werken en kans niet te laten liggen de doorgang van Venus in 1761 en 1769 nauwkeurig te observeren en te meten. Röhmer overleed in 1710 en heeft dit dus niet mogen meemaken (net als Halley trouwens, tot zijn groot verdriet). Nu is het wel zo dat een approximatieve schatting ook al een vrij aardig idee kon opleveren van de lichtsnelheid (de foutenmarge was, ook rekening houdend met de toenmalige lage precisie van de tijdmeting, groot maar onvermijdelijk). Een schatting van de afstand aarde-zon bestond al sedert Aristarchos van Samos. Zou het kunnen dat Röhmer zich daarop baseerde, of beschikte hij over andere bronnen ?
Dit zijn mijn - hopelijk niet al te domme.. - vragen.
Met dank en vriendelijke groeten,
Pierre Buyle - Gent
Reacties
Jupiter dwars door de zon heen zien is inderdaad niet mogelijk. Maar een beetje "opzij" laat Jupiter vlak voor zonsopgang of na zonsondergang zien en dan is de meting wel mogelijk - al is de afstand dan niet "exact" 2 AE langer (zie bijv. https://historiek.net/vaststellen-van-de-lichtsnelheid-ole-romer-doodle/65859/).
Volgens https://www.lindahall.org/about/news/scientist-of-the-day/ole-romer/ wist hij niet hoe lang een AE was en kon de lichtsnelheid niet bepalen, wel dat blijkbaar zo'n 2 x 11 minuten verschil (dichtbij Jupiter: overgang te vroeg, ver weg te laat) in waarneming met de beperkte lichtsnelheid te maken had. Dit wordt bevestigd door een artikel over lichtsnelheid (https://en.wikipedia.org/wiki/R%C3%B8mer%27s_determination_of_the_speed_of_light - op zo'n 3/4 van diens lengte) waarin Huygens en anderen Ole's waarneming gebruiken om met de toen bekende grootte van 1 AE de snelheid c te bepalen. Veel artikelen hebben klaarblijkelijk "aanzet tot" klakkeloos van elkaar overgenomen als "bepaling van".
Zeker geen domme vraag dus.