Hoe nauw luistert het gewicht van de gewichten van een ouderwetse slingerklok?

Marieke stelde deze vraag op 10 november 2022 om 11:49.

 Hallo Natuurkundekenners, 
Hoe nauw steekt het gewicht van gewichten in een ouderwetse slingerklok en waar hangt dat vanaf?
Bij voorbaat dank! 
Hartelijke groeten, 
Marieke 

Reacties

Jaap op 10 november 2022 om 12:06
Dag Marieke,
De onvermijdelijke wrijving in het mechaniek remt de slingerbeweging van de slinger.
De hangende, niet slingerende, gewichten dienen als energiebron om de klok ondanks de wrijving op gang te houden.
Hoewel de onderdelen van het mechaniek goed op elkaar afgestemd moeten zijn, vermoed ik dat het gewicht van de hangende gewichten niet erg nauw steekt.
Heeft het oorspronkelijke gewicht bij voorbeeld een massa van 800 gram, dan zal de klok waarschijnlijk ook goed werken met een gewicht van 750 of 850 gram.
Is het gewicht te licht, dan kan de klok onregelmatig gaan lopen of tot stilstand komen.
Is het te zwaar, dan zou dat tot beschadiging kunnen leiden.
Groet, Jaap
Marieke op 17 november 2022 om 12:00
Hallo Jaap, 
veel dank! Maar er bestaan voor zover jij weet geen formules voor de zwaarte van de gewichten? Het hangt natuurlijk af van de wrijving en die is natuurlijk moeilijk even te achterhalen?
Hartelijke groeten, 
Marieke
Jaap op 17 november 2022 om 12:13
Dag Marieke,
Een formule voor de zwaarte van de gewichten is me niet bekend.
Wat de dalende gewichten op gang moeten houden, is niet hetzelfde bij elke klok. De ene klok heeft een kleine, slanke slinger. De andere heeft een forse slinger met allerlei extra's die de luchtweerstandskracht op de slinger vergroten. Sommige klokken hebben een extra mechaniek voor aanwijzing van maanstanden of mogelijk een speelwerk voor muziek op het hele uur enzovoort. Ook zijn er verschillen wat betreft het raderwerk: grof of verfijnd enzovoort. Dergelijke verschillen bemoeilijken het opstellen van een formule voor de zwaarte van de gewichten.
Groet, Jaap
Klaas op 06 augustus 2023 om 15:32
Het gewicht heeft wel invloed op de uitslag van de slinger omdat bij een zwaarder gewicht het duwtje tegen de slinger harder is.
De gewichten van het gaandwerk en slagwerk kunnen ook verschillend van gewicht zijn. Meestal hangt dan het zwaarste gewicht aan het slagwerk.
Om die reden gebeurt het wel eens dat een klok na een verhuizing niet meer op tijd loopt. Dan kan het zijn dat de gewichten verwisseld zijn.
Jan van de Velde op 06 augustus 2023 om 17:52
Dag Klaas,

Heb je ergens bronnen voor wat je daar zegt? Want dan zie ik niet hoe ze dat (vermeende?) probleem oplossen in klokken met veren: daar is een groot verschil in aandrijfkracht tussen een pas opgewonden en een bijna afgelopen veer, toch lopen die niet merkbaar sneller als ze pas opgewonden zijn. 

Groet, Jan
Klaas op 06 augustus 2023 om 19:03
Hallo Jan,
Bij de duurdere klokken wordt dat ondervangen door het gebruik van een snek of een zogenaamd maltezer kruis toe te passen.
Bij de goedkopere uurwerken is het inderdaad het geval dat een klok of slagwerk minder snel gaat lopen.
Dit wordt enigzins gecompenseerd door een veer te gebruiken met een wat langere looptijd.

De kennis die ik heb komt doordat ik graag hobbymatig aan klokken knutsel, en daarmee ook ervaring opdoe. Alleen mijn eigen klokken dus. Mensen vragen mij wel eens om naar een klok te kijken maar ik verwijs ze altijd naar een vakman. Verder snuffel ik veel op internet.
Jan van de Velde op 06 augustus 2023 om 21:41

dag Klaas,

Een bron is niet wat JIJ zegt. Een bron is een stuk uitgebreidere uitleg die onderbouwt wat je zegt. 
Nieuwsgierig geworden omdat je aan klokken knutselt en dus in elk geval meer praktische ervaring met klokken hebt dan ik ben ik op zoek gegaan. 

De "snek" heb ik gevonden, en ik denk dat ik ongeveer zie hoe dat gebruikt zo kunnen worden bij een veeruurwerk om de kracht op een echappement contant(er) te houden. 
https://nl.wikipedia.org/wiki/Snek_(werktuigbouwkunde)

Hoe dat Maltezer kruis zou moeten werken met dat doel is me niet duidelijk:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Maltezerkruismechanisme

Maar wat me overtuigde van je gelijk was iets anders dat ik in deze zoektocht tegenkwam, namelijk de remontoire. Een klein veertje of iets degelijks dat met korte tussenpozen een beetje wordt opgewonden met de energie van de grote veer. 
https://en.wikipedia.org/wiki/Remontoire

En dat zijn dan drie bronnen waarvan er in elk geval twee je eerdere bewering.....

Klaas

Het gewicht heeft wel invloed op de uitslag van de slinger omdat bij een zwaarder gewicht het duwtje tegen de slinger harder is.

 ... onderbouwen. 

En daarmee zijn we dan opgeschoten. Dankjewel.

Groet, Jan

Jaap op 06 augustus 2023 om 23:14
Dag allen,
Als de amplitude (de maximale 'uitslag') van de slinger enigszins afwijkt doordat de gewichten niet goed zijn en/of doordat de snek, het Maltezer kruis en het remontoir ontbreken of niet zo goed werken als gehoopt, kan een slingeruurwerk toch nog tamelijk goed 'gelijk lopen' als men 'wangen' naast de deels flexibele slinger aanbrengt.
De wangen veranderen de effectieve lengte van de slinger in de loop van de beweging heen en weer, juist met het doel de slingertijd zo goed mogelijk onafhankelijk van de amplitude te maken.
De wangen hebben de vorm van (een deel van) een cycloïde: een wiskundige vorm die door Christiaan Huygens is afgeleid.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Tautochrone_kromme
Groet, Jaap
Toon ligtvoet op 03 juli 2024 om 12:09

Ben een liefhebber van comtoise klokken . Heb een klok helemaal uit elkaar gehaald assen

gebruneerd as voor as in elkaar gezet het lopende gedeelte  in elkaar gezet en tot mijn verbazing kan ik in plaats van een gewicht van 4 tot 5 kg eraan te hangen een gewicht van 1 kg eraan gehangen en loopt als een zonnetje hoe kan dat . Gr toon 

Theo de Klerk op 03 juli 2024 om 12:23

In het ideale geval is de slingertijd van een slinger gegeven door 

en is die alleen afhankelijk van de lengte van de slinger. Een groter gewicht aan de slinger hangen zorgt voor een regelmatiger beweging (de invloed van luchtweerstand neemt af en door de traagheid beweegt de slinger regelmatiger). Maar of je er 5 kg of 100 kg aanhangt (zolang de slingers van de klok dat kunnen houden) maakt in theorie niet uit - in de praktijk zal door luchtweerstand en interne wrijving van onderdelen een grotere massa deze invloeden minder laten meespelen.

Toon op 03 juli 2024 om 16:49

Theo bedankt voor je reactie doordat het afkan met zo'n licht gewicht tot nu toe wil zeggen dat hij bijna geen wrijving en lekker in de bussen loopt. Gr toon 

Theo de Klerk op 03 juli 2024 om 17:22

Er lijkt inderdaad weinig verlies aan externe factoren als wrijving te zijn. Mooi!

Plaats een reactie

+ Bijlage

Bevestig dat je geen robot bent door de volgende vraag te beantwoorden.

Roos heeft negen appels. Ze eet er eentje op. Hoeveel appels heeft Roos nu over?

Antwoord: (vul een getal in)