De energie nodig om een stof (hier: lucht) 1 graad te verwarmen is steeds gelijk. Dus een verandering ΔT van 10 naar 11 graden kost evenveel energie als van 20 naar 21. Maar van 10 naar 12 of 20 naar 22 (2 graden verschil) kost het dubbele van 1 graad verschil.
En de nodige energie is evenredig met de hoeveelheid stof (dus volume van de ruimte waarin de lucht wordt opgewarmd):

E = m c_w ΔT

De c_w is de soortelijke warmte specifiek voor en stof. Want 1 gram lucht opwarmen kost minder energie dan 1 gram water.

Je bespaart dus een X bedrag door de thermostaat van 22 naar 21 graden te zetten en 3X door van 22 naar 19 graden te gaan.

Daar zijn een paar dingen dan bij vergeten of aangenomen:
- de stooktijd is dezelfde (bijv altijd van 9 uur tot 23 uur)
- het warmtelek is gelijk (tocht voert warmte af, als het harder waait buiten en daardoor meer tocht, wordt meer warmte afgevoerd - bij veel tocht stook je voor de buitenlucht. Zie het als de constante hoeveelheid lucht, maar telkens andere, koudere, lucht zodat ze bezig blijft om steeds van bijv. 12 graden naar 19 te stoken maar als je 14 graden bereikt hebt, is de lucht al weer vervangen door andere lucht van 12 graden)
- de warmtegeleiding door wanden en ramen is constant (dat is bij kleine verschillen in temperatuur bijna waar. Verandert een factor ΔT/T_begin. Dus van 20 naar 19 graden een factor (20-19)/20 minder geleiding.)


Dus besparen is evenredig met temperatuursverschil: 2 graden minder bespaart X en 4 graden dan 2X op voorwaarde dat het huis niet tocht (tochtstrips, kieren dichten) en zo klein mogelijke warmtegeleiding (spouw- en dakisolatie, dubbelglas, radiatorfolie) naar buiten heeft.
Isoleren is DE methode om niet voor de buitenlucht te stoken.

Dag GB, 

In grote lijnen (de werkelijkheid is altijd gecompliceerder dan dat) ga je warmte moeten inbrengen gelijk aan de verliezen naar buiten. En die verliezen naar buiten zijn in grote lijnen recht evenredig met het verschil in temperatuur tussen binnen en buiten.

bijvoorbeeld: buiten 14, binnen 15 ^oC : stel je verstookt dan 1 m³ gas om de boel op 15 ^oC te houden. Wil je binnen 20 ^oC, een 6 x zo groot verschil, dan ga je ook 6 x zoveel gas moeten verstoken. 

Daarna komen er allerlei factoren dit sommetje verstoren: 

- meer wind langs je huis betekent bij dezelfde buitenluchttemperatuur meer warmteverlies
- heb je buren die warmer stoken dan jij? Dan helpen die ook mee jouw huis warmer te houden (of andersom natuurlijk)
- schijnt de zon in huis? Hier bij mij is het nu binnen 20^oC en buiten 6^oC, maar de radiatoren staan koud: niet alleen dat de instraling de binnenruimte opwarmt, maar ook de buitenmuur wordt nu warmer dan de buitenlucht:

Zojuist gemaakt met mijn IR-camera, mijn achtergevel. En nee, die camera zit er  niet naast, die buitenmuur voelt momenteel, zo met de zon die af en toe tussen de wolken door piept, een beetje lauwig aan, bij een luchttemperatuur van 6^oC 
 
- is de buitenmuur nat ?  Meer warmte nodig om een temperatuurverschil te handhaven.
- hoe en hoeveel ventileer je? 
- enz. 

maar in grote lijnen, over een heel stookseizoen: thermostaat een graadje lager bespaart al gauw ergens rond de 10% gas. 

groet, Jan

dag GB,

Nog even een praktische tip die je (mits je een HR-ketel hebt) nog meer kan besparen dan een graadje lager stoken: begrens de aanvoertemperatuur van die ketel eens op 40^oC . 

https://zetmop60.nl/
de site zegt 60, maar bij mij staat hij op 40 en dat werkt prima, al een paar jaar sinds ik op dit idee werd gebracht. Toch woon ik ook maar in een redelijk nageïsoleerd jaren 70 rijtjeshuis. Alleen in die vorstweek van februari 2021 heb ik hem op 50 moeten zetten omdat we de 20^oC  niet meer haalden.

Je verbrandingsgassen gaan dan minder warm de schoorsteen uit, én de waterdamp uit je verbrandingsgassen condenseert veel beter. En dus ga je de HR-functie van je ketel dan pas ècht benutten, dan haal je tot 10% meer warmte uit dezelfde kuub gas dan zonder dat condenswater. 

Groet, Jan

Beste Theo, Jan,

Dank voor de snelle reactie en de informatie.

Het doel van mijn vraag was een goede balans te vinden tussen het ecologische en het comfort. Gezien we maar éénmaal leven is dat comfort ook van belang en een juist inzicht in de materie kan beiden misschien op z’n best met elkaar koppelen.
Gezien jullie verschillende parameters en situaties aanhalen die het verbruik bepalen, zal ik ter info het volledige plaatje even schetsen.

Toen ik begin jaren 70 bouwde (alleenstaande woning), heb ik reeds rekening mee gehouden met veel van deze parameters en de voordelen van het isoleren.
De kennis en mogelijkheden qua isolatie stonden toen nog echter wat in de kinderschoenen t.o.v. de huidige kennis en mogelijkheden (jammer genoeg).
Ondanks dat, heb ik toen in de buitenschil van de woning 2 spouwmuren voorzien. De binnenste spouw is opgevuld met glaswol. De buitenste spouw diende toen om het rendement van de isolatie te beschermen tegen neerslag en vocht.
De “plafonds” zijn geïsoleerd met 16cm glaswol (1/3 van de oppervlakte zelfs met 26cm).
Nadat er in een latere periode een nieuwe dakconstructie met brede overstekende randen geplaatst is, was en is er maar een zeer beperkte oppervlakte aan de voorste buitengevel welke nog door neerslag bereikt wordt. De buitenste spouw is toen ook volgespoten met (“modern”) isolatiemateriaal.
Alle glas was dubbel van bij aanvang en is dan later, na de veroudering, vervangen door hoogrendementsglas.
De woning is qua glasoppervlakten ook volledig gebouwd op de cyclus van de zon.
……
Een kanttekening hierbij: dit bespaart aan energie door de opwarming die de zon levert maar deze financiële winst wordt te niet gedaan door de schade die aangericht wordt aan het interieur door de UV stralen       (tapijten, meubelen, bekleding etc…verbleken door de straling).
In de zomer heb je dan zonnewering aan de buitenzijde nodig om de opwarming, die ook heel oncomfortabel kan zijn, tegen te gaan.
Indien er koeling voorzien wordt is dat idem een extra kost aan energieverbruik.
Een oplossing ( in de koude periode) is om de overgordijnen dicht te doen. De warmte wordt dan ontwikkeld tussen de gordijnen en het glas en zorgt dus voor een buffer die de warmteverliezen beperkt. Het zicht naar de vrije wereld is dan wel volledig zoek…
In de zomer helpen de gordijnen niet en moet de zon van buitenaf geweerd worden ( screens etc…). Weer een extra kost.
…..

De verwarming voor de woning bestaat momenteel uit een HR-gasketel welke de warmtewisselaar bedient van de warmeluchtverwarming en de warmwaterboiler.   

We probeerden dus al vanaf de start zo ecologisch mogelijk te leven, maar zoals reeds aangehaald, blijft het comfort ook een bepalende factor.( in de context van de huidige vuile oorlog in Oekraïne wil ik dat comfort echter wel vergeten en de gaskraan smoren)

Om nu terug te komen op de beginvraag:
Ik beschouw het verloop van energieverbruik in 2 fases.
De 1ste fase zijnde een éénmalige opwarmingsperiode bij aanvang van de dag.
Een 2de fase zijnde een periode (rest van de dag) van het op peil houden van de warmte, waarbij de verwarmingsverliezen moeten opgevangen worden.
Die 2de fase is nu dus duidelijk geworden door jullie antwoorden, zijnde dat iedere extra graad in de Δt°, telkens een extra (±) zelfde warmteverlies creëert.

@Jan
Wat je praktische tip betreft om naar 40° te gaan (nu staat dat op een 56° ):
Ik ga dit zeker bekijken. Gezien het concept van luchtverwarming met een warmtewisselaar en een veranderlijke luchtvolume ( naargelang het aantal kamers verwarming nodig hebben en dit is seizoen gebonden) zal het een beetje experimenteren worden en het uitvlooien van de karakteristieken van de ventilatorsnelheden ( volumes) en deze van de warmtewisselaar.
Het tochtgevoel dat kan opduiken is hier ook nog een bepalende factor.

De grote moeilijkheid in het geheel is evenwel het feit dat de ketel ook dient om een warmwaterboiler te bedienen. Er kan dus niet lager gegaan worden dan de gewenste temperatuur van het sanitair warmwater.
Een oplossing zou kunnen zijn om een geprogrammeerde sturing te ontwerpen waar er overgeschakeld wordt naar een lagere temperatuur naargelang de boiler of de warmtewisselaar gestuurd wordt.
De watersturing voor beiden gebeurt nu via een driewegkraan. De boiler wordt ook maar éénmaal ( 05.30h ) verwarmd. Een aanpassing/ingrijpen in deze sturing zal wat onderzoek vergen of dit eventueel elektronisch kan ( fabrikant kan misschien wat verduidelijken).

Vriendelijke groeten,
Guy

 dag Guy,

Ik weet niet wat voor ketel / installatie jij hebt, maar gewoonlijk zijn warm water en verwarming in een zg combiketel qua instellingen geheel van elkaar gescheiden. 56 ^oC is daarbij trouwens best een lage temperatuur, echt op de grens van legionella-ontwikkeling wel of niet. 60 ^oC is dan een veiliger instelling.

 die 40^oC ging dan ook uit van de gewone radiatoren. In een goed ingericht warmtewisselsysteem zou het me niet verbazen als het water uit die wisselaar bij jouw instelling al met rond de 30^oC terug naar de ketel gaat en dan heb je ook al een heel groot deel van dat condenswater te pakken, en lijkt daar niet zoveel winst meer te behalen.

Ten slotte, als ik zo eens lees welke isolatiemaatregelen je hebt genomen lijkt het me toe dat je al met een minimum aan gas toe zou moeten komen: voor verwarming zal dat dan zo'n 500-600 m³ op jaarbasis zijn? 

groet, Jan

Dag Jan,
De gasketel is geen combiketel. 
Het sanitair warmwater wordt opgewarmd in een aparte boiler.
De gasketel verwarmt een waterhoeveelheid en dat water wordt ofwel naar de warmtewisselaar in de boiler ofwel naar de warmtewisselaar van de luchtverwarming gestuurd. 
Die sturing gebeurt via een driewegkraan. Het hele gebeuren is uiteraard geprogrammeerd.
Luchtverwarming is ook een systeem dat een andere benadering vraagt dan een verwarming zoals bijvoorbeeld via radiatoren. 
De luchtverplaatsing is contant en " intenser" en bij een slecht afgesteld systeem of een slecht systeem op zich, krijgt men al snel een tochtgevoel en op en af gaande temperatuurverschillen.  
Het is daarom o.a. van belang dat de ventilator een zo laag mogelijk luchtsnelheid creëert en dat praktisch ononderbroken doet. Het is dus een bepalen van de aanbreng van de juiste hoeveelheid warmte die nodig is om de constante warmteverliezen op te vangen (dat is uiteraard de ideale situatie die theoretisch is).
Daarom wordt er ook een hoeveelheid sanitair warmwater opgewarmd voordat de “dagcyclus” begint zodanig dat tijdens de dag er geen onderbreking is van warmtetoevoer naar de warmtewisselaar van de CV want dan zou de ventilator koude lucht blazen of moeten stil vallen.

Je opmerking over het gevaar van legionella besmetting is inderdaad een aandachtspunt. De installatie heeft wel een instelling voor een regelmatige ontsmetting met hoge temperaturen, maar het blijft oppassen. In een recent verleden stond de instelling ook op 60° maar een paar maanden geleden, na een herstelling van een defecte circulatiepomp van de ketel, is er wat geëxperimenteerd vandaar...best terug keren naar die 60°.

Wat het verbruik betreft zou ik je graag kunnen bijtreden maar dat is jammer genoeg niet het geval.
Hoeveel er naar sanitaire warmwater en hoeveel naar verwarming gaat is moeilijk te zeggen. Maar het totaal komt op een 17500KWh.
Dit kan naar beneden maar hier komt dan de factor comfort zijn deel opeisen ...
Het feit dat er grote glaspartijen zijn, is eveneens een doorslaggevende factor. Hoe men het draait of keert of wat men ook beweert; de warmteverliezen aan de glaspartijen zijn groot. 

De focus op de toekomst gaat hoogstwaarschijnlijk één en ander drastisch wijzigen. Voor het plaatsen van de HR gasketel was er destijds nog een premie terwijl nu alle gasgebruik vergruisd wordt.
Zonnepanelen, warmtepompen en opslagbatterijen zitten in de lift. Alleen zou ik graag een evaluatie/publicaties zien van onafhankelijke wetenschappelijke instanties over de reële rendementen zowel financieel als qua energiebesparing en waarbij er dan rekening gehouden wordt met alle factoren in de realiteit. Volgens mijn bescheiden mening zitten er nog te veel hiaten in die materie. Vergelijkbaar bijvoorbeeld met wat ik eerder vermeldde over het bouwen op en situeren van de ramen op de cyclus van de zon en de ( financiële) nadelen daarvan.
Als jullie recente en betrouwbare studies of publicaties kennen… ze zijn welkom. 

Vriendelijke groet,
 Guy

 meten is weten. 
Vang eens een minuut douchewater op en meet de temperatuur daarvan, dan weet je hoeveel warmte dat verbruikt.
5 liter van 10^oC (bodemtemperatuur) naar 40 brengen kost 5 x 4200 x (40-10)  = 630 000 J . Pak forfaitair 20% stilstandsverliezen in de warmwatervoorraad van de boiler en andere verliezen, dan is dat in de eenheid waarin jij rekent ongeveer 0,2 kWh voor 5 L .
Hou eens een tijdje bij hoeveel minuten er ongeveer gedouched wordt per week, tel er nog wat bij op voor ander warmwaterverbruik en je hebt een heel aardig idee van je sanitair warmwaterverbruik op jaarbasis.
Een kuub laagcalorisch gas in een goeie HR-ketel levert ongeveer 9 kWh netto aan warmte, hoogcalorisch gas (geleverd in sommige regio's in Vlaanderen) netto ongeveer 11 kWh.