Bij dit soort vragen mag je de aarde en maan meestal als punt zien waarin alle massa geconcentreerd zit. Die punten zijn dan tevens de middelpunten van de beide bollen.
En de afstand r is dan de afstand tussen die twee middelpunten.

Helemaal correct is het natuurlijk niet: de afstand tussen de maan en de kant van de aarde het dichtst bij de maan is korter dan die het verst van de maan. Maar voor veel berekeningen maakt het niet zoveel uit. Wel als je naar eb en vloed verschijnselen gaat kijken. Dan is dat kleine beetje verschil voldoende voor de maan harder of minder hard aan het water te trekken (en aan de continenten maar die kunnen niet zo makkelijk vloeien als water).

Dus  F = G Mm/r²   met M = aardmassa, m = maanmassa, r = afstand aarde-maan

Hoi, theo.

Dankjewel voor je uitleg, alleen ik snap nog steeds niet wat ik dan bij r bijvoorbeeld moet invullen.

Het gaat bij de zwaartekracht om de afstand tussen de massamiddelpunten.

is dat dan

1. de straal van het bolletje dat de aarde is,
2. de straal van het bolletje dat de maan is,
3. de straal van de denkbeeldige (bijna-)cirkel die de baan van de maan rond de aarde voorstelt? 

Groet, Jan

>En de afstand r is dan de afstand tussen die twee middelpunten.
>r = afstand aarde-maan

3, maar ik denk dat u mijn vraag niet begrijpt D: 

ik snap niet wat ik moet invullen bij R als je twee '' planeten '' hebt hoe weet je welke van de twee je moet invullen.
bijvoorbeeld grootte van fg tussen aarde en maan.
je gebruikt hier de baanstraal want het gaat om twee planeten. 
Maar moet ik dan de baanstraal van aarde pakken of de baanstraal van de maan?

bijvoorbeeld als ze iets anders vragen,
grootte van fg tussen maan en mars hoe weet ik dan welke r ik moet pakken
mvg, jip! 

Als de kracht wordt berekend met F = GMm/r²  dan doet het er niet toe of je m aan de ene of de andere planeet toekent: product mM blijft hetzelfde ook als je m en M omdraait.

r is de afstand tussen twee middelpunten. Zeker als r vele malen groter is dan de straal van een van de planeten - dan kun je veilig afstand r als afstand tussen middelpunten nemen ipv afstand tussen boloppervlakken.

De zwaartekracht tussen aarde en maan heeft te maken met de afstand tussen de twee planeten. Dat is dus de maan-baan (afstand aarde-maan) en heeft niks met de baan van de aarde te maken om de zon.

Tussen de maan en Mars neem je de afstand tussen beide hemellichamen. Probleem: die verandert nogal in de loop van de tijd. Soms staat Mars aan de andere kant van de zon dan aarde/maan en dan is de afstand al snel 400 miljoen km. Staan aarde en Mars aan dezelfde kant van de zon dan is de afstand misschien maar 80 miljoen km.

dus r is de afstand tussen twee hemellichamen.
dan zou het dus betekenen dat als ze vragen bereken de grootte van Fg tussen mars en de maan.

dat ik dan bij r de straal van mars en maan bijelkaar moet optellen?

Als er gevraagd wordt om de zwaartekracht tussen twee hemellichamen te berekenen is dat inderdaad het geval. Bedenk hierbij dat de straal van een hemellichaam in dat geval iets anders is dan de afstand tussen het ene hemellichaam en het andere. Omdat deze afstand tussen twee hemellichamen ook met r wordt aangeduid kan dat inderdaad nogal verwarrend overkomen.

Voor de aantrekkingskracht tussen Mars en de maan neem je de afstand tussen Mars en de maan. Maar aangezien de maan geen baan om Mars draait is er ook geen sprake van een baanstraal.

Die afstand varieert heel sterk, tussen 70 miljoen kilometer als aarde en Mars aan dezelfde kant van de zon staan tot 370 miljoen kilometer als ze tegenover elkaar staan met de zon ertussen.  

Stop dus even te denken in stralen, denk AFSTAND. Voor hemellichamen waarbij er eentje een baan om de ander maakt is die afstand dan gelijk aan de straal van die baan. 

groet, jan

Zijn Jip en Burs dezelfde persoon want steeds dezelfde misverstanden over straal.

Maar hoe kom je dan aan de afstand? Tussen die twee?

Jip (Burs?), ik zou zeggen: teken eens een zon. Teken er 2 cirkels omheen - voor de aarde baan en de mars baan.  En verbindt dan twee punten (een op elke cirkel) met elkaar.
Dat is de afstand tussen beide planeten op dat moment. En die varieert steeds. Hoe je aan die afstand komt? Op schaal tekenen en opmeten. Of uitrekenen. Maar dat is niet zo simpel (of eigenlijk wel, maar niet voor dit forum)

Als die niet gegeven is kun je die opzoeken in tabel 31 van Binas voor havo en vwo.

En d1 dus van Zon naar aarde is gewoon de baanstraal van de aarde in binas tabel31 toch?

dus met baanstraal in je binas bedoelen ze eigenlijk de afstand van de zon tot aarde of een ander planeet 

Houd eens op met dat gedoe over straal. Het gaat om de afstand. En in geval van zon-aarde (d1) of zon-mars (d2) is dat toevallig ook de baanstraal. Tussen aarde-mars (d3) is het dat niet.