Dag Mireille,
Mijn eerste indruk bij de foto is dat het niet gaat om een kwikthermometer maar om een kwikmanometer. Met een thermometer kun je een temperatuur meten. Met een manometer kun je de druk van een fluïdum meten. Een fluïdum is een gas of een vloeistof; laten we aannemen een gas.
Het gas waarvan we de druk willen bepalen, wordt rechtsonderaan aangesloten op de J-vormige buis (het lange gedeelte van de J horizontaal).
Het toestel heeft drie lange verticale buizen: één buis met twee U-bochten. Het lijkt me dat vloeibaar kwik alleen behoort te zijn in de linkerbuis en de middenbuis. (Op de foto lijkt zich ook vloeibaar kwik in de rechterbuis te bevinden. Het zou gevaarlijk kunnen zijn de kraan te openen wanneer zich ook in de rechterbuis vloeibaar kwik bevindt.)
Nadat het gas rechts onderaan op het toestel is aangesloten, en met inachtneming van de nodige voorzorgsmaatregelen kan vervolgens de kraan in de rechterbuis langzaam worden geopend. De druk van het gas zorgt dan voor een hoogteverschil tussen de vloeistofspiegels van het kwik in de buizen links en midden. Dit hoogteverschil kan worden afgelezen op de verticale, verschuifbare liniaal op het houten middendeel. Uit het gemeten hoogteverschil kan de druk van het gas worden berekend met een eenvoudige formule.
Bij zo'n toestel met vloeibaar kwik is voorzichtigheid geboden. Als de kraan rechts onderaan altijd gesloten blijft en als het uiteinde bovenaan de linkerbuis gesloten is (gesloten kwikmanometer), kan in principe geen kwik uit het toestel ontwijken. Maar als de kraan af en toe wordt geopend, of als de linkerbuis bovenaan open is, kan kwikdamp uit het toestel ontsnappen. Ook als er door een ongelukje kleine druppels kwik uit het toestel komen, kan zich kwikdamp in de ruimte verspreiden. Langdurige blootstelling aan kwikdamp is gevaarlijk en kan leiden tot onomkeerbare gezondheidsschade. Daarom kun je je afvragen of het toestel wel in de buurt wilt houden. Als ik zelf zo'n fraai toestel kreeg, zo ik er snel op een goede manier vanaf zien te komen (museum, gemeentelijk depot voor chemisch afval,...).
Groeten,
Jaap Koole

Dag Mireille, Jaap,

Het lijkt inderdaad sterk op een bennert vacuometer (plaatje in de bijlage). En dan hoort er in dat rechtse been inderdaad geen kwik te staan. Dat zal wel gebeurd zijn bij transport of opslag. De getallen op de schaalverdelingen moeten daarover trouwens meer duidelijkheid kunnen geven.

Zoals Jaap zegt is kwik eigenlijk te gevaarlijk om zomaar in huis te hebben. Als het kapotvalt is Leiden in last. Dit soort apparaten mogen volgens mij hoe dan ook niet meer worden gemaakt voor particulieren. In die zin is het dan ook weer zonde om heel het ding maar naar het KCA-depot te brengen, want het ziet er een sierlijk ding uit.  Zouden er geen adressen zijn waar je dit soort apparaten desgewenst veilig kunt laten ontdoen van hun kwik?

groet, Jan

Hoi Jaap en Jan,

Nu weet ik wat het is.

Heel hartelijk bedankt voor de informatie.

Ik zal het op een veilige plaats zetten; toch bedankt voor

de waarschuwing.

Met vriendelijke groet

Mireille