Dag Ab,
De spanning van het stopcontact wordt in de eerste plaats bepaald door de generator (grote dynamo) in de elektriciteitscentrale: het aantal windingen van de spoelen, het aantal omwentelingen per seconde, ... In de tweede plaats door de transformatoren tussen de centrale en het stopcontact. Bij de centrale wordt de spanning verhoogd om de energieverliezen in de hoogspanningskabels te beperken. Bij een stad en in een wijk wordt de spanning verlaagd tot de waarde die elektrische apparaten nodig hebben om goed te werken.
De spanning van een batterij of accu wordt bepaald door de bouw en samenstelling ervan. Het gaat dan ondere andere om de combinatie van elektroden en elektrolyten in de batterij of accu.
Bij bliksem is het onder andere de (netto) hoeveelheid elektrische lading die aan het aardoppervlak en/of in wolken is verzameld. Hoe groter de lading, hoe hoger de spanning.
Groeten, Jaap Koole

dank U wel voor het antwoord.....alleen dat kende ik!

misschien moet ik duidelijker formuleren en aansluiten bij een deel wat genoemd wordt bij de bliksem; hoe groter het lading hoe hoger de spanning......maar kan ik niet evengoed zeggen hoe groter de lading hoe groter de (mogelijke) stroom....dus in de kern; wanneer leidt ladingsverschil tot een hoger spanningsverschil........

bij de generator eenzelfde verhaal...kan me indenken dat meer wikkelingen tot meer stroom kunnen leiden...immers er kunnen meer electronen in beweging gezet worden.....alleen waarom leiden meer wikkelingen tot hogere spanning...anders gesteld...WAT GEBEURT DAAR IN DIE WIKKELING ?

Dag Ab,
Bij de bliksem ontstaat een elektrisch veld doordat de lading op het aardoppervlak en de wolk(en) ongelijk verdeeld is. Dat is enigszins te vergelijken met een geladen elektrische condensator. De ladingsverdeling tussen aarde en wolk geeft een lading daartussen een hoeveelheid elektrische energie. Hoe groter de lading van de aarde en de wolk, hoe groter de elektrische energie en hoe groter de spanning.
Bij een generator gaat het om het tempo waarin de magnetische flux die wordt omvat door de windingen, verandert. Bij een groter aantal windingen zijn er meer windingen waarin de flux verandert. Elke winding draagt dan bij aan de spanning. Hoe meer windingen, hoe groter de spanning van de generator.
Zie ook http://nl.wikipedia.org/wiki/Dynamo
Groeten, Jaap Koole