De Nijmeegse Vierdaagse vindt jaarlijks plaats in de maand juli. Het kan dan soms erg heet zijn. In 2006 was het zelfs zo warm dat twee deelnemers overleden, sommigen in het ziekenhuis belandden en velen onwel werden. In 2022 werd de tocht één dag afgelast wegens extreme hitte
Wie 30, 40 of 50 kilometer per dag loopt meeloopt moet dan goed op zijn kleding letten. Zie figuur 1.
Wat is verstandig als het een bloedhete dag dreigt te worden, een wit shirt of zwart? Wit? Denk aan de huizen in Andalusië, in het hete zuiden van Spanje, die vaak wit zijn (figuur 2).
Of zwart? De Toearegs in de Sahara gaan vaak in het zwart gekleed (figuur 3).
a) Wat denk jij dat het beste is, wit of zwart? Licht je antwoord toe.
Een wit oppervlak reflecteert zonnestraling, daardoor word je minder opgewarmd. Dat pleit voor een wit shirt.
De Toearegs zijn ervaringsdeskundigen. Dat pleit voor zwart.
Professor Maria Hopman (figuur 4) van de Radboud Universiteit onderzoekt wat voor kleren je het beste kunt dragen als heet is. In de NRC van 19 juli 2023 vertelt ze hoe ze dat aanpakt. Twaalfduizend wandelaars vullen dagelijks een vragenlijst in. Honderden melden zich aan het eind van elke dag bij de stand van de onderzoeker. Vijftig vrijwilligers dragen twee dagen een wit shirt en twee dagen een zwart; de helft van de groep begint met wit, de andere helft met zwart.
b) Welke vragen zou jij stellen om goed inzicht te krijgen in de ervaringen van de wandelaars?
Je wilt een betrouwbaar resultaat krijgen. Er zijn veel vragen mogelijk. Bijvoorbeeld:
- heeft u van tevoren bedacht welke kleur shirt u vandaag zou dragen?
- waarom heeft u voor deze kleur gekozen?
- heeft u een ruim- of strakzittend shirt?
- wat heeft u tijdens het wandelen van de hitte gemerkt?
- hoeveel water heeft u gedronken?
- hoe voelt u zich nu (na afloop)?
- draagt u morgen dezelfde kleur?
- wat is uw leeftijd?
c) Hoe zou je bij de vijftig vrijwilligers kunnen onderzoeken wat beter is, wit of zwart?
Natuurlijk kun je de vijftig deelnemers vragen of ze verschil merkten tussen de dagen waarop ze een wit shirt dragen en die met een zwart shirt. Maar dan krijg je subjectieve antwoorden. Beter zou het zijn als je echt een meting kunt doen naar de lichaamstemperatuur. Je moet dan meten bij de start en bij aankomst. Dan weet je hoeveel de temperatuur gestegen is tijdens het lopen. En of de stijging groter is bij een wit shirt of bij een zwart.
Hopman vertelt in Trouw dat de vijftig deelnemers elke dag voor ze aan de tocht beginnen een temperatuurpil slikken, waarmee de hele dag de temperatuur geregistreerd wordt. Verder is op hun rug en bovenarm een huidbutton geplakt met een sensor die de huidtemperatuur bijhoudt. Zij adviseert de lopers veel te drinken, want ze zweten veel.
d) Bedenk waarom zowel de lichaams- als de huidtemperatuur gemeten wordt.
De huid is het deel van het lichaam dat direct contact heeft met de omgeving. De huid zal het eerst in temperatuur stijgen als het heet is. Transpiratie beperkt de stijging van de huidtemperatuur. Dit geeft informatie over hoe goed iemand zijn temperatuur kan reguleren.
De lichaamstemperatuur wordt beïnvloed door de buitentemperatuur én door de interne warmteproductie als gevolg van de inspanning. De lichaamstemperatuur geeft dus informatie over hoe het lichaam omgaat met grote hitte.
e) Leg uit waarom het goed is om veel te zweten.
Wie zweet, krijgt een vochtige huid. Het water verdampt. Voor verdamping is warmte nodig. Die wordt aan de huid onttrokken. Je huidtemperatuur daalt dus. Dat is gunstig op een hete dag.
En wat is de uitkomst van haar onderzoek? Een wetenschappelijke publicatie is er nog niet, maar Hopman maakte meteen na afloop van het wandelevenement de eerste resultaten bekend. De algemene veronderstelling dat het dragen van witte of lichte kleding koeler is bij warmte, blijkt niet waar. De kleur maakt niet uit.
Hoe is dit te verklaren? Er zijn twee processen: reflectie van zonnestraling en uitstraling van lichaamswarmte.
f) Welk voordeel heeft witte kleding op een hete dag met felle zon?
Een groot deel van de invallende zonnestraling wordt weerkaatst, zodat je huid minder opwarmt.
g) Welk voordeel heeft zwarte kleding bij hoge lichaamstemperatuur?
Hoe donkerder een voorwerp, hoe meer (infrarood)straling het uitzendt.
Wikipedia: “Een zwarte straler is een ‘ideale uitzender’ en zendt, bij gegeven temperatuur, de maximaal mogelijke hoeveelheid energie per oppervlakte-eenheid uit op elke frequentie/golflengte.” Daardoor is zwarte kleding gunstig om overtollige lichaamswarmte af te voeren.
Kennelijk vallen deze twee factoren min of meer tegen elkaar weg. Maar het was in 2023 niet zo warm. Hopman is van plan het onderzoek een van de volgende jaren te herhalen, als er tropische temperaturen zijn.
