Het klinkt als ‘je proefwerk leren door het leerboek onder je hoofdkussen te leggen’, zegt Karel Berkhout in de NRC van 28 november 2016 in een rubriek waarin hij vaak gestelde vragen beantwoordt.
Wie wil niet slapend rijk worden! Berkhout voert natuurkundige en oogexpert Tom van den Berg van het Nederlands Herseninstituut als deskundige op. Het probleem van mensen die in de verte niet scherp kunnen zien, is dat het hoornvlies te veel is gekromd. Bij een goed functionerend oog vallen lichtbundels door het hoornvlies precies samen op het netvlies. Nachtlenzen kunnen er inderdaad voor zorgen dat een kippig iemand weer scherp kan zien. Hoe dat gaat zoeken we uit.
a) Wat bedoelt men met een ‘kippig’ iemand?
b) Wat is de natuurkundige benaming voor ‘kippig’?
c) Hieronder zie je een schetsvan de doorsnede van een oog. Geef daarin aan: glasachtig lichaam, lens, hoornvlies, iris, netvlies, oogzenuw.
De ‘lens’ van een oog is in feite een samenstel van drie onderdelen – hoornvlies, waterige oogkamer en ooglens. Scherpstellen op een voorwerp gebeurt door het boller of juist minder bol maken van de ooglens. Bij iemand die bijziend is lukt het niet om scherp te stellen op een voorwerp in de verte. Dat is te corrigeren door een bril of contactlens.
d) Hoe moet de ooglens veranderen om scherp te stellen op een voorwerp in de verte: boller of minder bol?
e) Moet het brillenglas (of de contactlens) van iemand die bijziend is positief of negatief zijn?
f) Teken de doorsnede van zo’n brillenglas of contactlens.
Van den Berg licht de werking van nachtlenzen toe: “Die maken gebruik van het feit dat hoorn een nogal stijf materiaal is. Je moet het lang indrukken voordat het vervormt. Daarna duurt het ook weer lang voordat het weer in zijn oorspronkelijke vorm is.”
g) Wat moet een nachtlens doen om te zorgen dat de bijziende de volgende ochtend weer in de verte scherp kan zien?
h) Is het erg als het hoornvlies gedurende de nacht wat meer wordt ingedrukt dan nodig is?
i) Wat gebeurt er in de loop van de dag?
j) Nachtlenzen zijn niet voor iedereen die nu nog gewone contactlenzen draagt geschikt. Wanneer bijvoorbeeld niet?
k) Hoe beoordeel je de advertentietekst “Nachtlenzen corrigeren je ogen terwijl je slaapt”?
Iemand die alleen dingen die dichtbij zijn scherp kan zien, net zoals dat bij kippen het geval schijnt te zijn. Zij kunnen niet scherpstellen op ver weg gelegen voorwerpen.
Uitwerking vraag (b)
Bijziend.
Uitwerking vraag (c)
Uitwerking vraag (d)
Minder bol worden.
Uitwerking vraag (e)
De ooglens is te bol. Dat kan gecorrigeerd worden door een negatieve lens.
Uitwerking vraag (f)
Een negatieve lens is in het midden dunner dan aan de randen.
Uitwerking vraag (g)
De nachtlens moet het hoornvlies in het midden indrukken, zodat de lens minder positief is. Het effect is het zelfde als het voorzetten van een negatief brillenglas.
Uitwerking vraag (h)
Nee. Het hoornvlies is dan iets te negatief, maar dat kun je overdag makkelijk corrigeren. Dat doe je ook doet als je naar iets kijkt dat dichtbij is; dan wordt de ooglens boller.
Uitwerking vraag (i)
Het hoornvlies veert langzamerhand terug in zijn oorspronkelijke positie. Dan wordt je dus weer kippig. Toch een bril opzetten om ’s avonds tv te kijken!
Uitwerking vraag (j)
Als je een te grote oogafwijking hebt (de ooglens is te bol) kan het hoornvlies niet genoeg ingedrukt worden om de hele dag van beter zicht te profiteren. Ze zijn natuurlijk ook ongeschikt voor mensen die niet tegen contactlenzen kunnen en daarom een bril dragen.
Uitwerking vraag (k)
Het klopt dat ze je ogen corrigeren, maar dit is maar een tijdelijk effect. Laseren van het hoornvlies (om er een laagje af te schrapen) is een blijvende correctie.
