In 1974 vonden paleo-antropologen in Ethiopië het skelet van een mensachtige die nog veel kenmerken had van een aap. De onderzoekers die het skelet blootlegden noemden het ‘Lucy’; aan de soort gaven ze de naam Australopithecus afarensis. Uit de aardlaag waarin het skelet zich bevond leidde men af dat het 3,2 miljoen jaar geleden was dat zij daar leefde.
In de NRC van 30 augustus 2016 bericht Lucas Brouwer dat John Kappelman van de Universiteit van Texas CT-scans heeft gemaakt van Lucy’s botten en daaruit geconcludeerd dat zij door een fatale val om het leven gekomen is. De meest overtuigende aanwijzing zou een viervoudige breuk in het opperarmbeen zijn. Zo’n breuk krijgen mensen als zij bij een val hun armen uitstrekken om de val te breken.
Lucy moet van flinke hoogte gevallen zijn, bijvoorbeeld uit een boom. De onderzoekers vergelijken dit met wat hedendaagse chimpansees overkomt. Zij bouwen volgens Kappelman nesten tussen de 8 en 21 meter hoogte en klimmen tot maximaal 35 meter hoog om fruit te verzamelen, vergelijkbaar met de twaalfde verdieping. Volgens de onderzoekers bereikt een chimp die uit zijn nest valt een valsnelheid van zestig kilometer per uur. Dat zou genoeg zijn voor orgaanschade.
a) Van welke hoogte moet je vallen om met deze snelheid neer te komen?
b) Klopt dat met de gegeven nesthoogte?
Deze uitkomsten maken het aannemelijk dat Lucy ook in bomen klom. Zijn er ook alternatieve verklaringen?
c) Welke bijvoorbeeld? Geef aan waarom die verklaringen misschien niet sterk zijn.
d) Zoek op waarom paleontologen het groot nieuws vinden dat de Australopithecus afarensis ook in bomen leefde.
Uitwerking vraag (a)
Voor de valbeweging geldt s(t) = ½ gt2 en v(t) = gt.
Een eindsnelheid van 60 km/h = 16,7 m/s bereik je na een val van t = v/g = 16,7 / 9,8 = 1,7 s.
De benodigde valhoogte is dan s = ½ 9,8 . 1,72 = 14 m.
Uitwerking vraag (b)
14 m ligt inderdaad tussen de gegeven nesthoogten van 8 en 21 m.
Uitwerking vraag (c)
Lucy zou ook van een rots gevallen kunnen zijn. Maar als er op de vindplaats geen rotsen waren, vervalt die mogelijkheid. Lucy zou ook gevochten kunnen hebben, maar het moet wel een vreselijk gevecht geweest zijn om een viervoudige breuk te krijgen.
Uitwerking vraag (d)
Op internet kun je vinden dat de lichaamsbouw van Lucy aantoont dat ze rechtop liep. En dat ze leefde in een savanneachtige landschap. Men ziet Australopithecus afarensis als een van de eerste mensachtigen. En nu zou ze toch, net als chimpansees, ook in bomen geleefd hebben. Dat is nieuws.
