We ruiken meer geuren dan we kleuren zien. Dat is een interessante titel!
In de nrc.next van 25 maart 2014 schrijft verslaggever Nienke Beintema over geuren, die we kunnen ruiken. Dat blijken er heel veel te zijn, we kunnen wel biljoen verschillende geuren van elkaar onderscheiden, veel meer dan kleuren (maximaal 10 miljoen) of tonen (maximaal 400.000).
Om dit uit te proberen zijn de geuren, zonder op de mengverhoudingen te letten, verdeeld in 264 sets van drie monsters en lieten 26 proefpersonen ruiken.
a) Kun je op deze manier alle geuren aan de proefpersonen laten ruiken?
Mensen kunnen ook combinaties van precies dezelfde geurcomponenten, maar in andere verhoudingen gemengd, onderscheiden.
b) Wat neem je precies waar met je reukorgaan?
c) Kunnen wij kleuren en tonen ook in verschillende mengverhoudingen waarnemen?
Bij kleuren en tonen zijn het natuurkundige grootheden, die we met onze zintuigen waarnemen. Bij geuren is dat anders.
d) Noem natuurkundige grootheden voor kleur en toonhoogte.
Uitwerking vraag (a)
Nee, je kunt maximaal 264 x 3 verschillende reukproeven maken. Door uitkomsten te combineren is het grote aantal geuren na de proef berekend.
Uitwerking vraag (b)
Je neemt moleculen van de reukstof waar, ze veroorzaken scheikundige reacties in je reukorgaan. Elk molecule kan dus anders ruiken! Er zijn ongeveer 11 miljoen reukcellen, door combinaties en verschillen in mengverhoudingen zijn er veel geuren.
Uitwerking vraag (c)
Kleuren zijn er wel in mengverhoudingen, maar er treedt al vlug verzadiging op vanwege de subtractieve menging*, bij additieve menging* zijn meer mogelijkheden, op het netvlies bevinden zich drie verschillende kegeltjes die elk de integrale intensiteit van een klein golflengtegebiedje waarnemen. De kleurwaarneming wordt ook beïnvloed door de lichtsterkte, door de standaardisering van de kleurenkaart zijn er zo’n 10 miljoen verschillende kleuren.
Kleurmenging is dus wel mogelijk, maar kan onder verschillende omstandigheden slechts beperkt worden waargenomen. Tonen kun je niet mengen zoals kleuren, wel nemen we verschillende timbres* waar.
* alleen doorzoeken naar de betekenis, indien je docent dat vraagt.
Uitwerking vraag (d)
Kleur: frequentie of in golflengte, toon: frequentie.
