De wetenschap die zich bezighoudt met het gehoor is de audiologie. In Nederland zijn een aantal audiologische centra waar ze patiënten helpen met problemen op het gebied van horen, spraak en taal. In deze centra is de hoofdbehandelaar een klinisch fysicus audioloog. Het is een natuurkundige die een speciale opleiding voor klinisch fysicus audioloog heeft gevolgd binnen het ziekenhuis. De natuurkundige achtergrond is hierbij heel belangrijk, want als je kijkt naar de werking van het oor, zie je dat hierbij nogal wat natuurkunde komt kijken.
Klinisch fysicus audioloog
Emile de Kleine is klinisch fysicus audioloog in het Universitair Medisch Centrum Groningen. “In mijn dagelijks werk ben ik vooral bezig met het zorgen dat mensen met gehoorproblemen goed geholpen worden. Als hoofdbehandelaar ben ik verantwoordelijk voor de zorg. Nadat een collega gehoortesten heeft afgenomen bij een patiënt, bespreek ik samen met deze collega de resultaten en het behandelplan. Vervolgens bespreken we dit plan met de patiënt,” vertelt Emile de Kleine. “Zelf heb ik ook een eigen spreekuur voor patiënten die een cochleair implantaat nodig hebben, een apparaat dat ernstig slechthorende patiënten ingebouwd krijgen om te kunnen horen. Nadat dit implantaat operatief is ingebracht, stel ik het apparaat bij de patiënt goed in. Soms zijn deze patiënten nog heel jong. Kinderen die doof geboren worden, krijgen al rond hun eerste verjaardag een implantaat.”
Oor genereert geluid
“Wat veel mensen niet weten, is dat ons oor ook zelf een beetje geluid maakt,” vertelt Emile de Kleine. “Ons oor neemt niet alleen passief geluid waar, maar versterkt ook actief geluiden. Het regelsysteem dat het oor hiervoor gebruikt, zorgt er ook voor dat het soms zelf geluid genereert. Je zou het kunnen vergelijken met een geluidsversterking die zo hard staat, dat hij net gaat rondzingen.” De geluiden die het oor uitzendt, noem je oto-akoestische emissies (oto is Grieks voor oor).
Gehoorscreening
Hoewel de geluiden die het oor uitzendt per persoon verschillen, maken ze hiervan toch dankbaar gebruik bij de gehoorscreening van baby’s. Met een zeer gevoelige microfoon kun je in de gehoorgang van een pasgeborene meten of er oto-akoestische emissies zijn.
“De screening gebeurt door de medewerkers van de Jeugdgezondheidszorg,” vertelt Emile de Kleine. “Zij sturen met een apparaatje klikgeluidjes het oor in en meten of er geluid terugkomt uit je oor. Dit zijn eigenlijk een soort echootjes. Ze middelen dan de gemeten signalen over een paar honderd klikjes. Als het oor inderdaad zelf geluidjes terugzendt dan kun je met redelijke zekerheid zeggen dat de baby een normaal gehoor heeft. Als ze dit niet meten, dan is verder onderzoek in een audiologisch centrum nodig. Zo kunnen ze al op jonge leeftijd doofheid of slechthorendheid opmerken en kijken wat ze hieraan kunnen doen.”
Gehoorproblemen
Je snapt wel dat zo’n verfijnd systeem als het oor niet bij iedereen goed functioneert. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat iemand door erfelijke aanleg geen goed ontwikkeld gehoor heeft en daardoor slechthorend of doof is. Ook kan er door ouderdom slijtage ontstaan in het gehoor, waardoor bepaalde tonen niet meer hoorbaar zijn. Bij ouderen komt het vaak voor dat de haarcellen afsterven, of dat de zenuwvezels op bepaalde plaatsen geen goed contact meer maken met de haarcellen. Hierdoor komt er geen signaal (of een verstoord signaal) meer bij de hersenen aan. Bij erfelijke gehoorproblemen is een hoortoestel vaak een goede oplossing. Als dat niet meer helpt, is het beter om een apparaatje in het oor in te bouwen, een cochleair implantaat. Hiermee kunnen deze mensen gedeeltelijk weer horen. Oude mensen kunnen een gehoorapparaat gebruiken om beter te horen.
Lawaaislechthorendheid
Als je te lang in een ruimte bent met een heel hard geluid, kun je ook gehoorverlies oplopen. De trilhaartjes in je binnenoor gaan dan stuk, zodat ze geen signaal meer kunnen doorgeven. In de tabel kun je zien bij welke geluidsniveaus en verblijfstijd je kans loopt op gehoorschade.
Het is slim om altijd op te letten dat je je oren niet aan te hoge geluidsniveaus blootstelt. Houd daarom altijd genoeg afstand van geluidsboxen en neem oordoppen mee als je naar een evenement gaat waar ze (te) harde muziek draaien.
Oorsuizen
Naast het niet meer kunnen horen van specifieke frequenties door gehoorschade, krijgen sommige mensen last van oorsuizen (tinnitus). Ze horen dan voortdurend een geruis of gepiep, terwijl dit geluid er niet is. Hoe dit precies komt, is nog niet helemaal duidelijk. Het lijkt erop dat wanneer de signaaltoevoer vanuit het oor afneemt door gehoorschade, de hersenen dit compenseren door zelf actiever te worden. Deze hersenactiviteit neem je dan waar als gesuis in je oor. Emile de Kleine: “Je kunt dit vergelijken met iemand die een been mist en dan toch jeuk voelt aan dit missende been. Het is een soort fantoompijn. Het beste wat je kunt doen als je last hebt van oorsuizen is leren om het geluid dat je hoort te accepteren. Als je je er niet meer aan stoort, heb je er het minste last van. Maar het beste is natuurlijk voorkomen dat je hier last van krijgt!”
