In 2009 doet een natuurkundige een schokkende ontdekking. De zon zendt een enorme hoeveelheid straling uit, veel meer dan normaal. En wat nog het ergste is: de uitgezonden deeltjes dringen door tot in de kern van de Aarde, waar ze onze planeet aantasten. De gevolgen zijn catastrofaal: vernietigende aardbevingen teisteren aan de lopende band het aardoppervlak en hele stukken land verdwijnen binnen minuten in zee. Op een handjevol mensen na gaan we er allemaal aan. Dat staat ons te wachten volgens de rampenfilm 2012. >
Fictie of realiteit?
Heftige beelden uit de film 2012.
Wie hem gezien heeft, zal moeten toegeven dat de Hollywoodfilm super spectaculair is. Gelukkig is het verhaal verzonnen. Zoiets gebeurt nooit in de werkelijkheid, toch? Of zal een zonne-uitbarsting onze planeet binnenkort echt verwoesten? Het antwoord op deze vraag is te vinden in de werking van de Zon. Aan het oppervlak van onze ster vinden voortdurend uitbarstingen plaats, dat is dus niets bijzonders. Bij deze uitbarstingen worden heel veel geladen deeltjes de ruimte in geslingerd. Samen vormen de deeltjes een soort wolk, de zogeheten zonnewind. De wolk zit vol met onder andere protonen, elektronen, alfadeeltjes en een magnetisch veld. Een deel van de zonnewind komt met een snelheid van 450 kilometer per seconde op de Aarde af. Normaal merken we hier nauwelijks iets van, omdat het aardmagnetische veld deze deeltjes tegenhoudt op duizenden kilometers hoogte. De geladen deeltjes van de zonnewind worden richting de polen van onze planeet geduwd. Hier komen ze in aanraking met de atmosfeer. De geladen deeltjes ioniseren deeltjes in de atmosfeer, waardoor ze licht geven. Dit bekende verschijnsel noemen we Noorderlicht en Zuiderlicht.
Zonnewind is sterk
Uitbarstingen op de Zon zijn heel normaal. En meestal merken we daar niets van. Is de film dan gebaseerd op onzin? Niet helemaal. De Zon maakt een cyclus door van elf jaar. Bij een maximum vinden er extra veel uitbarstingen plaats en zijn ze extra krachtig. Het volgende maximum is in 2012. Maar er moeten al toevallig heel veel extreem grote zonne-uitbarstingen plaatsvinden, willen we er iets van merken. Wat zou er dan in het ergste geval kunnen gebeuren? De straling komt niet tot in de kern van de Aarde, zoals in de film. Maar de geladen deeltjes kunnen wel onze satellieten in de war brengen en zelfs door het aardmagnetische veld heen glippen. En dat kan grote problemen geven. De ionen beschadigen dan ons elektriciteitsnetwerk. De stroom kan dagen, maanden of zelfs jarenlang uitvallen. We zullen ons leven moeten aanpassen, omdat we er zo afhankelijk van zijn. Want geen stroom betekent geen verwarming, licht, computer en ontelbaar veel andere dingen die we nodig hebben op school, op de werkvloer en thuis. Onze maatschappij zal veranderen in een grote chaos, totdat elektriciteitscentrales zijn gerepareerd.
Soorten uitbarstingen op de Zon.
Op de Zon zitten donkere vlekken: zonnevlekken. Dit zijn donkere plekken waar het iets kouder is dan op andere plaatsen op de Zon. Zonnevlekken maken een cyclus door: soms zijn er veel en een paar jaar later zijn er heel weinig. Deze vlekken zelf zijn niet belangrijk voor ons, maar wel de gebieden eromheen, die fakkelvelden heten. Ze zijn bijna twee keer zo heet als de rest van de zonoppervlakte. En op die warme plekken vinden veel uitbarstingen plaats. Ze ontstaan als er plotseling heel veel magnetische energie vrijkomt. De explosies heten zonnevlammen. Hoe meer zonnevlekken er zijn, hoe meer zonnevlammen er ontstaan. In deze vlammen zitten geladen deeltjes, zoals protonen en elektronen, die de Zon verlaten. Er zijn ook andere, heel heftige uitbarstingen: Coronal Mass Ejections. Dit zijn enorme bubbels met magnetisch gas. Deze vinden regelmatig plaats, soms één keer per week en soms wel een paar keer per dag. De snelheid waarmee dit gas de Zon verlaat is veel groter dan zonnevlammen: de gaswolken kunnen snelheden bereiken van 3200 kilometer per seconde! Dit betekent dat ze binnen 13 uur de Aarde bereiken.
Canada heeft pech
In 1989 viel in Quebec in Canada de stroom 9 uur lang uit. De oorzaak? Inderdaad, een heftige zonnewind. Waarom in Canada? Omdat aan de polen de geladen deeltjes het gemakkelijkst door ons aardmagnetisch veld heen komen. Hoe sterker de zonnewind, hoe verder naar de evenaar ionen schade aanrichten. Maar de stroomuitval in Canada is niet het meest extreme voorbeeld van wat een zonnestorm kan aanrichten. Toen in 1859 net de telegraafverbinding tussen Amerika en Europa was aangelegd, viel deze al uit door kortsluiting na een heftige zonnestorm. Dit had als gevolg dat er zelfs brand ontstond. Maar de vernietigende zonnestorm had ook een mooie kant: het prachtige Noorderlicht was te zien tot in Rome! Of wij zo'n spectaculaire maar ook catastrofale zonnestorm ooit mee zullen maken, weet niemand. Maar voor het beeld dat de film 2012 schetst, hoeven we in elk geval niet bang te zijn.
Perfect Disaster: Solar Storm, Part 1.
Bronnen
[1] Coronal Mass Ejections, Wikipedia, the free encyclopedia. Januari 2010.
[2] Zonnecyclus voorspelling , NASA. Mei 2009
[3] Aardmagnetisch veld, Wikipedia, the free encyclopedia. Januari 2010.
