Bij veel leerlingen leeft het beeld dat natuurkunde vooral gaat om het maken van opgaven. Uiteraard vormt dat een wezenlijk onderdeel van de natuurkundelessen maar het vak heeft meer te bieden. Een manier om met het vak bezig te zijn, is het gebruik van ranking tasks. Ranking tasks zijn conceptuele vragen waarvoor niet of nauwelijks gerekend hoeft te worden. In dit artikel wordt een en ander rond ranking tasks beschreven.
Een ranking task is een conceptueel vraagstuk waarbij de leerlingen op basis van het vergelijken van situaties aangeven in welke volgorde bepaalde figuren geplaatst moeten worden. De figuren stellen situaties voor die onderling veel overeenkomsten hebben maar waarbij telkens een of twee factoren verschillen van de andere. Door het op volgorde plaatsen, geeft de leerling aan welk effect elk van deze factoren heeft. Dit klinkt allemaal misschien een beetje ingewikkeld maar met een voorbeeld wordt het hopelijk een stuk duidelijker.
In dit voorbeeld zien we zes vergelijkbare situaties. In alle gevallen wordt een blokje koper met gegeven temperatuur en massa toegevoegd aan eenzelfde hoeveelheid water met dezelfde begintemperatuur. De factoren die per situatie verschillen zijn de temperatuur en de massa van het blokje koper. De variabele die de volgorde bepaalt is de maximale temperatuur die het water gaat bereiken.
Rangschik-opgave? Volgorde-vraag?
Omdat er tot dusver vooral in de Engelstalige literatuur informatie te vinden is over dit onderwerp, bestaat er nog geen goede Nederlandse vertaling voor het begrip 'Ranking Tasks'. Als vertaling zou je 'rangschik-opgave of 'volgorde-vraag' kunnen nemen. En andere mogelijkheid is wellicht 'Ordeningsvraag' . Ondergetekende geeft er echter de voorkeur aan om de Engelse term te gebruiken maar staat open voor suggesties.
Achtergrondinfo en bronnen
Ranking Tasks zijn in 1987 geintroduceerd door David P Maloney. Sindsdien is op verschillende conferenties van met name de AAPT (American Association of Physics Teachers) aandacht besteed aan dit onderwerp. Hieruit zijn verschillende werkgroepen ontstaan en door samenwerking tussen verschillende docenten is een brede collectie RT's ontwikkeld, getest en verbeterd. In 1999 is een groot deel van deze collectie Ranking Tasks gebundeld in het boek 'Ranking Task Exercises in Physics' van Maloney, O'Kuma en Hieggelke. In dit boek zijn meer dan tweehonderd Ranking Tasks bijeengebracht over vrijwel alle onderwerpen uit de natuurkunde. Wat niveau betreft, sluit de in dit boek behandelde stof het meest aan bij onze bovenbouw. Het voorwoord en de inhoudsopgave van dit boek is vrij te downloaden vanaf deze website.
De zoekterm 'ranking task physics' levert in google momenteel 1,7 miljoen treffers op. In veel gevallen wordt verwezen naar het eerder genoemde boek maar ook andere bronnen worden hiermee genoemd. De lezer van dit artikel kan naar eigen inzicht dus nog veel meer te weten komen over ranking tasks.
Presentatie WND
Tijdens de WND-conferentie voor natuurkundeleraren in Noordwijk, heb ik over dit onderwerp een werkgroep gegeven. De powerpointpresentatie die ik hierbij gebruikt heb, kunt u hier downloaden.
Download bestand(PDF)
Download hier de powerpointpresentatie zoals die op de WND-conferentie 2009 gegeven is.
