21 september 2004 - Als tijdens de Paralympics 2004 Wojtek Czyz, wereldrecordhouder verspringen, zijn eerste Olympische medaille verovert, is dat mede te danken aan ruimtetechnologie en -kennis. Bepaalde onderdelen van de prothese die hij tijdens de wedstrijd gebruikt, zijn namelijk gemaakt van extra sterk en licht materiaal dat speciaal voor ruimtetoepassingen is ontwikkeld.
|
Verspringen met ruimtetechnologie |
Ongeluk
Czyz mist sinds een sportongeval drie jaar geleden een deel van zijn linkerbeen. Om zijn passie voor ’alles wat met sport te maken heeft‘ te kunnen voortzetten, moest hij wel een prothese gaan gebruiken. "Met mijn vorige prothese had ik grote problemen, want het hoekstuk tussen mijn knie en de veer van het onderbeen begaf het nogal eens tijdens het verspringen," legt hij uit. Dat was niet alleen praktisch gezien vervelend, maar belangrijker nog: het zorgde voor een psychologische barrière. "Tijdens mijn oefeningen liep ik me constant af te vragen of mijn kunstbeen het wel zou houden, en ik wist nooit precies hoeveel kracht ik ermee kon zetten."
Ruimtematerialen bieden uitkomst
"Ons doel," vertelt Pierre Brisson, hoofd van ESA’s Technology Transfer and Promotion Office "was om aan de hand van ruimtetechnologieën een oplossing te vinden waarmee gehandicapten sport kunnen beoefenen op wedstrijdniveau en tegelijkertijd hun kwaliteit van leven kunnen verhogen". Samen met Wojtek Czyz werden drie verbeterpunten vastgesteld: de prothese zelf, de aansluiting en de trainingsomstandigheden. Met behulp van biomedische procedures werd nagegaan hoe de protheses voor hardlopers en verspringers kunnen worden verbeterd. Duidelijk werd dat het probleem hem vooral zat in de verbinding met de knie, de L-vormige beugel tussen de kunstknie en de koolstofveer die het onderbeen vervangt.
Training
Het kostte Czyz wist ook altijd moeite om de prothese goed aan zijn been vast te maken. "De stomp van mijn been is niet steeds even breed, maar hangt af van mijn algemene gezondheid; daardoor is het lastig de prothese goed vast te zetten. Hij is er zelfs weleens afgevallen tijdens de training." Filippo Ongaro, hoofd van ESA's Zorgnetwerk, had overleg met het Europese Astronautencentrum (EAC) en het Europees Zorgnetwerk, dat door ESA in het leven is geroepen voor de ontwikkeling, bevordering en marketing van oplossingen voor zorg en welzijn op basis van ruimteonderzoek en -ontwikkeling. Na dit overleg stelde hij voor om de elektrische spierstimulator (Percutaneous Electrical Muscle Stimulator - PEMS) te gebruiken om verdere spieratrofie te voorkomen en de spiermassa te vergroten.
PEMS is ontwikkeld en vervaardigd door het Zwitserse Syderal. Het is er voor bedoeld om de gevolgen van de microzwaartekracht op astronauten te voorkomen. Met name spieratrofie en daarmee gepaard gaande effecten als botmineralisatie en toestandsverandering van het cardiovasculaire systeem. In 1996 ging PEMS I mee aan boord van een ruimteveer. In juni 2004 stelde het ESA-Directoraat voor Bemande Ruimtevaart het PEMS II-trainingsapparaat ter beschikking. Vervolgens werd het apparaat geïnstalleerd aan de Keulse Sporthogeschool (DSHS) om Czyz in staat te stellen zijn spiermassa te vergroten en atrofie in zijn been te verminderen. "Ik heb tien weken kunnen oefenen met PEMS. Daardoor is de spiermassa van mijn been dusdanig verbeterd dat ik geen moeite meer heb met het vastmaken van mijn prothese.
Tijdens de oefeningen droeg de atleet een trainingspak ontwikkeld door het Italiaanse Grado Zero Espace. Ook droeg hij een membraan met vormgeheugen. Het membraan is gemaakt op basis van een polymeer die in ruimtetoepassingen wordt gebruikt als schuimplastic voor de inklapbare wielen van landingsvaartuigen en voor ontvouwbare systemen. Czyz hoopt op de 100 m en 200 m medailles te winnen, maar zijn ware liefde is het verspringen. "Meedoen aan de Paralympics wordt zenuwslopend, want dat is anders dan thuis oefenen. In 2003 brak ik het wereldrecord met een sprong van 5,85 meter en met de nieuwe onderdelen van mijn prothese spring ik nu 20 cm verder. Hopelijk vestig ik in Athene een nieuw record van over de zes meter."
