Aan boord van de ISS...
Aan boord van de gelanceerde Sojoez TMA-4 is behalve de nieuwe vaste bemanning van het International Space Station ook ESA-astronaut André Kuipers. Hij is de eerste Nederlander die het ISS bezoekt. Kuipers verricht in elf dagen een groot aantal wetenschappelijke experimenten in gewichtloze omstandigheden. Een aantal wordt hier besproken.
LSO - Observatie van bliksems en sprites
Een "sprite" is een meteorologisch fenomeen dat pas in 1989 is ontdekt. Sprites zijn lichtverschijnselen boven onweersbuien en duren maar een paar milliseconden. Het vermoeden is dat het hier gaat om een vorm van elektrische ontlading van de wolk. Het Franse instituut CEA (Commissariat à l'Energie Atomique) doet waarnemingen van deze sprites en onderzoekt hoe frequent ze voorkomen en wat de rol van het fenomeen is bij onweer. Hoewel onweer geen nieuw verschijnsel is, wordt de precieze werking ervan nog steeds niet exact begrepen. Ook het voorspellen van onweer blijft moeilijk. Sprites zijn vanaf de grond niet te zien. Daarom is het ruimtestation in zijn relatief lage baan een zeer geschikt platform voor deze waarnemingen. Lees meer op de ESA-factsheet.
ARGES - Energiezuinige lampen voor de toekomst
Door Philips en de Technische Universiteit Eindhoven wordt gewerkt aan de verbetering van de energie-efficiëntie en het vergroten van het toepassingsgebied van zogenaamde HID-lampen (HID = High Intensity Discharge). Het gaat om een zeer energiezuinige gasontladingslamp, waarbij een stroom gevoerd wordt door een gasmengsel onder hoge druk. Op dit moment treden er in de lamp nog onbegrepen en ongewenste verschijnselen op. Deze verschijnselen hebben een relatie met de zwaartekracht. Door in gewichtloze omstandigheden de processen in de lamp te bestuderen hopen de onderzoekers de oorzaak ervan in kaart te kunnen brengen. Voor het creëren van zo'n gewichtloze omstandigheid is een speciaal apparaat gebouwd, waarin 20 lampen in een carrousel beurtelings langs een meetinstallatie draaien. Het apparaat blijft in het ruimtestation. De meetgegevens komen op een chip, die André Kuipers mee terug naar de aarde heeft gebracht. Lees meer op de ESA-factsheet
ETD`(Eye Tracking Device)`- Onderzoek naar de oriëntatie in gewichtloosheid
De werking van ons evenwichtsorgaan en dat van onze ogen zijn sterk gekoppeld. Wanneer het hoofd beweegt, bewegen de ogen in een reflex in tegengestelde richting om ervoor te zorgen dat er een stabiel beeld op het netvlies blijft. Het assenstelsel waarin deze reflexmatige oogbewegingen plaatsvinden, valt op aarde samen met het assenstelsel waarin de vrijwillige oogbewegingen plaatsvinden. Bij het aansturen van deze bewegingen speelt de informatie van het evenwichtsorgaan een belangrijke rol. Het evenwichtsorgaan wordt daarbij mede gestuurd door de zwaartekracht. Het Vestibular Research Lab in Berlijn onderzoekt in samenwerking met TNO Human Factors of de afwezigheid van zwaartekracht invloed heeft op de koppeling tussen deze twee referentiekaders en daarmee op de waarneming van ruimtelijke oriëntatie. Omdat men vermoedt dat dit fenomeen een rol speelt bij het ontstaan van ruimteziekte, is dit onderzoek belangrijk voor toekomstige (langdurige) menselijke aanwezigheid in de ruimte. Lees meer op de ESA-factsheet
HEAT - Efficiënter koelen in de ruimte
Net als op aarde moet ook in de ruimte apparatuur gekoeld worden. In de ruimte gebeurt dat vaak met zogenaamde heatpipes. Dat zijn buizen die door capillaire werking koelvloeistof langs bijvoorbeeld elektronische schakelingen leiden. De koelvloeistof verdampt hierdoor en condenseert op een plek waar de warmte weer afgegeven wordt. De gecondenseerde vloeistof stroomt weer terug naar de te koelen plaats. Dutch Space werkt aan een nieuwe generatie heatpipes en is geïnteresseerd in de precieze effectiviteit daarvan in de ruimte. Volgens de verwachting heeft de gewichtloosheid invloed op die effectiviteit, maar het is nog onduidelijk hoe groot die invloed is. Dit experiment moet daar meer inzicht in geven. De resultaten maken het mogelijk in satellieten de hoeveelheid heatpipes beter af te stemmen op het gewenste koeleffect. Dat kan uiteindelijk gewicht en dus geld besparen. Lees meer op de ESA-factsheet
VIDEO 3 - Het in beeld brengen van een aantal effecten van gewichtloosheid op het menselijk lichaam
De effecten zijn onder andere een veranderde verdeling van de lichaamsvloeistof en bloedcirculatie, een toename in lichaamslengte en een veranderde oriëntatiebeleving ten opzichte van de omgeving. Deze effecten worden tijdens de missie op video vastgelegd. De opnamen vormen de basis voor een educatieve DVD voor de leeftijdsgroep 12 tot 18 jaar. Deze opnamen zullen op DVD worden uitgebracht in 11 Europese talen. Meer dan tienduizend exemplaren zullen worden uitgegeven aan scholen in de ESA lidstaten. De DVD geeft docenten een interessant hulpmiddel om de diverse fysiologische fenomenen uit te leggen. Lees meer op de ESA-factsheet
BugNRG - Effecten van gewichtloosheid op een bacteriële brandstofcel
Bacteriën zijn in staat onder bepaalde omstandigheden glucose (suiker) om te zetten in vrije elektronen, waardoor een soort bacteriële batterij ontstaat. Met BugNRG wordt er gekeken of de reactie van bacteriën op gewichtloosheid leidt tot een toename in de output en efficiëntie van een bacteriële brandstofcel. Het is belangrijk voor de verdere ontwikkeling en de daadwerkelijke toepassing van bacteriële brandstofcellen dat we begrijpen hoe zwaartekracht deze brandstofcellen beïnvloedt. Bacteriële brandstofcellen kunnen in de toekomst worden toegepast op plaatsen waar het vervangen of opladen van batterijen duur en moeilijk is. Lees meer op de ESA-factsheet en de bugNRG-site
